De naam van de schilder Breitner hoorde ik al in mijn jeugd. Mijn vader zei dat hij een betere schilder was dan Kees Maks. “Waarom hebben we dan geen Breitners aan de muur hangen en wel Maksen?” vroeg ik eigenwijs.
Daar kreeg ik geloof ik geen antwoord op.
Kees Maks was een neef van mijn grootvader en opa kocht zijn schilderijen als ze nog nat en onaf op de ezel stonden, zo ging de anekdote.
Pas veel later begreep ik hoe het echt zat. In de familiegeschiedenis, Voor onze tijd, Kroniek van een Amsterdamse familie, die ik in 2014 publiceerde heb ik ook een hoofdstuk aan Kees Maks gewijd. Maks was een leerling van Breitner. De vader van Maks was, net als mijn overgrootvader, aannemer in Amsterdam. Als dank voor de schilderlessen die Breitner aan zijn zoon gaf, bouwde hij rond 1902 een kunstenaarsatelier op ‘t Prinseneiland. Over Kees Maks die in 1967 stierf wist ik inmiddels aardig veel te vertellen. Over Breitner viel nog een hoop te weet te komen.
Ik houd van het lezen van biografische romans, bovendien schrijf ik ze graag en George Hendrik Breitner was op mijn netvlies blijven staan. Net als het Paleis voor Volksvlijt, ook zo’n bijzonder fenomeen uit de negentiende eeuw waar ik niets van afwist (en een roman – wordt vervolgd – over geschreven heb). Mijn nieuwe inspiratie was geboren, een roman over het leven van Breitner te schrijven, zeker toen de datum in zicht kwam van zijn honderdste sterfjaar. Helaas bleek hij niet een heel flamboyant mens en heb ik me uiteindelijk beperkt tot een interessante periode uit zijn leven. Misschien wel de belangrijkste, want hij verkeerde in een depressie toen hij Geesje Kwak ontmoette. Breitner was bang dat hij blind zou worden en blind-zijn is een schrikbeeld voor een schilder.
Hij liep met zijn ziel onder zijn arm nadat hij ontslagen was uit de ooglijderskliniek. Het ontbrak hem aan een goed atelier, een onderwerp en een muze. In die tijd, eind 19e eeuw, waren veel kunstenaars in de ban van l’art japonais. Zo ook Breitner. Hij had al een kimono op de kop getikt, maar pas toen hij het naaistertje, Geesje Kwak op straat tegenkwam en haar naam hoorde, wist hij wat hem te doen stond. Hij had een Nederlandse geisha als muze gevonden.
Van 1893 tot 1896 ontstonden ongeveer 13 schilderijen met Geesje als model in een blauwe, rode en zilverwitte kimono. Haar zus Anna nam op slechts één schilderij haar plaats in en misschien is dit zelfs het bekendste doek geworden.
Mijn roman Kimonomeisje gaat over de relatie tussen George Breitner en Geesje Kwak. Een oudere (36) gedesillusioneerde man en een jonge vrouw (16), die heel even gedurende tweeënhalf jaar samen opgaan. Ze trekken zich aan elkaar op, ze groeien samen; het meisje naar volwassenheid, de man krijgt meer zelfvertrouwen. Tot Geesje plotseling uit zijn leven verdwijnt en met haar zusje naar Zuid-Afrika emigreert, daar stopt het verhaal. Vanaf dat moment is ze geen kimonomeisje meer.
Onderstaande foto kreeg ik toegestuurd door de kleinzoon van Niesje Kwak, Geesjes zusje, met wie ze samen naar Zuid-Afrika emigreerde.
Over Breitner heb ik veel kunnen vinden op internet en in oude digitale kranten, ook schafte ik diverse (foto) boeken over hem aan. In februari 2020, een maand voordat de lockdown begon, zat ik met een hoop Aziatische, gemaskerde, mensen in de tram op weg naar een afspraak in het Rijksmuseum. Ik wilde Breitners schets- en notitieboeken inzien, zijn handschrift, aantekeningen, schetsen en doodles in levende lijve ervaren. Dat was bijzonder, Breitner kwam voor mij nog meer tot leven. Over Geesje vond ik helaas bar weinig, wat me ook veel vrijheid gaf. Haar levensverhaal heb ik geboetseerd binnen de mogelijkheden die er lagen. Zo stierf haar moeder tijdens de poseersessies. Een belangrijk plotpunt en wending in het verhaal van een eenvoudig meisje uit de Dapperbuurt tegen de achtergrond van negentiende-eeuws Amsterdam.
Marjet Maks 